İsrail- İran çatışmasının 12. gününe girerken ABD Başkanı Donald Trump, iki ülkenin ateşkes için anlaştığını duyurdu. Trump’a göre önce İran, ardından İsrail saldırılarını durduracak ve 24 içinde “savaş resmen sona erecek.” Henüz İran veya İsrail yönetiminden ateşkese dair bir açıklama gelmedi.
ABD Başkanı Donald Trump, 13 Haziran’da İsrail’in İran’a saldırısıyla başlayan savaşta ateşkes için anlaşmaya varıldığını suyurdu.
ABD 22 Haziran’da İran’daki nükleer tesisleri vurarak doğrudan savaşa müdahil olmuş; Trump aynı sırada müzakere masasına dönülmesi ve saldırılara son verilmesi çağrıları yapmıştı.
Kendi sosyal medya platformu Truth Social üzerinden bir paylaşım yapan Trump, şu ifadelerle ateşkesi duyurdu:
“İsrail ve İran arasında tam ve eksiksiz bir ateşkes için tamamen anlaşmaya varıldı. (Şu andan itibaren 6 saat içinde, İsrail ve İran son görevlerini tamamladığında!) Resmi olarak İran ateşkesi başlatacak ve 12 saat sonra İsrail ateşkes yapacak. 24. saatte 12 günlük savaş resmen sona erecek. Her bir ateşkes boyunca diğer taraf da barışçıl ve saygılı olarak kalacak.”
Trump, her şey planlandığı gibi gittiği takdirde sona erecek olan savaşın “12 gün savaşı” olarak anılması gerektiğini, yıllar boyunca sürmesi halinde “Tüm Ortadoğu’yu yok edebileceğini” ama bunun olmayacağını da paylaşımına ekledi.
Trump: Ateşkes sonsuza kadar sürecek
Sosyal medya hesabındaki paylaşımın ardından Amerikan NBC News kanalına konuşan Trump, duyurduğu ateşkes için “Bir limiti yok, sonsuza kadar sürecek” dedi.
Trump’ın pek de net olmayan ateşkes açıklamasının ardından ismini açıklamayan Amerikalı yetkililer, ABD basınıyla bazı detaylar paylaştı.
BBC’nin Amerikalı yayın ortağı CBS kanalına da bilgi veren Beyaz Saray yetkilisine göre İsrail, İran saldırılarına son verirse ateşkes yapmayı kabul etti. Yetkiliye göre “İran, daha fazla saldırı düzenlemeyeceğini üst düzey yetkililer aracılığıyla ABD’ye teyit etti.” Aynı yetkili, Trump’ın Netanyahu’yla Pazartesi öğleden sonra bir telefon konuşması yaparak ateşkesi görüştüğünü; Başkan Yardımcısı JD Vance, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Özel Temsilci Steve Witkoff’un da İran yönetimiyle iletişime geçtiğini söyledi.
CBS kanalnın aktardığına göre ateşkes görüşmelerinde Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdulrahman El Tani de rol oynadı. Buna göre Katar, kendi topraklarındaki ABD üssünün İran tarafından hedef alınmasından sonra, İranlı yetkililerle telefon görüşmeleri yaparak ABD’nin teklifini iletti. Başkan Trump, Katar Emiri’ni arayarak arabuluculuk yaptığı için teşekkür etti.
Henüz İsrail’den veya Tahran’dan açıklama yok
Trump sosyal medya hesabından Türkiye saatiyle geceyarısı 1’de bu paylaşımı yaparken İran’da siren sesleri duyuluyordu. Ardından Tahran’dan kuvvetli patlama sesleri geldi.
İsrail akşam saatlerinde Tahran’ın 7. Bölgesi için “tahliye çağrısı” yapmış ve halkın nereye gidebileceğine dair haritalar paylaşmıştı. İsrail, başkent Tahran’da “askeri üsleri hedef aldığını” duyurdu.
İsrail Pazartesi günü İran’ın işkencelerle anılan ve siyasi suçlardan hüküm giymiş birçok mahkumun tutulduğu Evin cezaevini vurduğunu duyurmuştu. Fransa, saldırı için “İki vatandaşımızın da kaldığı cezaevine yapılan saldırı kabul edilemez çünkü burada kalan mahkumların hayatını tehlikeye atıyor” açıklaması yaptı.
İsrail aynı zamanda Tahran’ın güneyindeki Fordo uranyum zenginleştirme tesisine giden yolları da vurarak ulaşıma kapalı hale getirdiğini duyurdu.
Pazartesi gün içinde İran da balistik füzelerle İsrail’de birden fazla bölgeyi vurarak birçok ev ve işyerinde elektriğin kesilmesine yol açmıştı.
Trump’ın ateşkes açıklaması böyle bir atmosferde, karşılıklı saldırılar aynı yoğunlukta devam ederken geldi.
13 Haziran’da başlayan çatışmalarda İran Sağlık Bakanlığı yaklaşık 500 kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu. Ancak insan hakları grupları İsrail saldırılarında ölenlerin sayısının 950 olduğunu söylüyor. İran’ın füze saldırılarında ise İsrailli yetkililere göre 24 kişi hayatını kaybetti.
“Böyle dönüşler Trump’ın dış politika tarzında belirleyici”
BBC’nin Tel Aviv’de bulunan muhabiri Mark Lowen, saldırılar sürerken, İsrail yönetiminin bölgedeki Arap ülkeleri aracılığıyla İran’a “önümüzdeki birkaç gün içinde savaşı sonlandırmaya niyetli olduğunu” mesajını ilettiğini söylemişti. Lowen’a göre, Netanyahu uzun süreli bir savaş istemediği mesajını vermişti. İran’ın geçen 12 gün içinde İsrail’in hava savunma sistemini defalarca delmiş olması da Netanyahu’yu için savaşı sonlandırmaya teşvik etmiş olabilir.
BBC’nin Beyaz Saray muhabiri Bernd Debusmann Jr da, İran’ın Katar’da bulunan ABD üssüne yaptığı saldırının ardından Trump’ın ortamı yumuşatan bir yaklaşım sergilediği, böylece “barışa giden yolu açmaya çalıştığı” yorumunu yapmıştı.
Trump İran’ın saldırısı sonrası “önceden haber verdiği için İran’a teşekkür etmek istiyorum” mesajı paylaşmış ve artık barış zamanı geldiğini savunmuştu.
Debusmann Jr’a göre bu, bir gün önce “İran’da neden bir rejim değişikliği olmasın?” diyen Trump’ın tonunda ciddi bir değişimin göstergesiydi.
“Böyle dönüşler Trump’ın dış politika ve İran krizine yaklaşım tarzında belirleyici oldu. Yeni gelişmelere göre hızlıca yön değiştirebiliyor ve tahmin edilemez olmaktan gurur duyuyor.”
ABD Başkan Yardımcısı Vance: İran artık nükleer silah yapma kapasitesine sahip değil
Trump’ın ateşkes duyurusundan çok kısa bir süre önce, yardımcısı JD Vance de Fox News kanalına verdiği röportajda, ABD ve İsrail saldırılarında İran’ın nükleer tesislerini ağır hasar gördüğünü savundu.
“İran’ın artık nükleer silah üretme kapasitesi yok çünkü biz hepsini yok ettik,” diyen Vance, İran’ın ileride nükleer silah üretmeye çalışması halinde “yeniden ABD ordusuyla karşı karşıya geleceğini” de sözlerine ekledi.
Henüz Trump’ın ateşkes duyurusu gelmemişken İran Meclis Başkanı Muhammed Bekir Kalibaf da, Tahran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’yla (IAEA) ile işbirliğini sonlandırmayı düşündüğünü açıkladı. Kalibaf, buna gerekçe olarak “Kurumun tarafsızlıktan ve profesyonellikten uzak olmasını” gösterdi.
Bölge ülkeleri hava sahalarını açtı
Katar’daki ABD üssüne yönelik İran saldırısının ardından Trump’ın kullandığı yumuşak ton, gerilimin de azalmasıyla sonuçlandı. Saldırıdan saatler sonra Katar’daki alarm hali sona erdi ve Katar hava sahası yeniden sivil uçuşlara açıldı.
Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn de hava sahalarının sivil uçuşlara açıldığını duyurdu.
